PHẢN BIỆN (Đỗ Đức)

Phan Trí Đỉnh

13 tháng 6 lúc 08:20  · 

PHẢN BIỆN

Mạnh tử viết: “Tận tín thư tắc bất như vô thư”, có nghĩa là: Đọc sách mà tin cả vào sách thì thà không có sách!

Nghe vậy, mới hiểu Mạnh Tử đã nhận thức việc đọc sách rất khoa học. Người viết sách thì đó cũng chỉ là một góc nhìn. Cần có những góc quy chiếu khác để nhận rõ vấn đề hơn chứ không phải nghi ngờ, mà đó là phản biện, nhằm hoàn thiện vấn đề người viết sách đã nêu ra. Lôi ra những cái chưa đúng, và phát hiện ra cái mới, thế mới là biết đọc sách

Rất biện chứng, rất sâu sắc!

Thưở còn học ở trường Yết Kiêu, một lần tôi nghe giáo sư Phạm Công Thành nói: Ai bảo cô Tấm trong cổ tích là hiền lành, còn tôi thì không. Cái ác của Cám hại Tấm thì dễ hiểu, còn Tấm giết Cám đem làm mắm gửi cho mẹ Cám ăn thì cái ác ấy tột cùng, mất hết tính người.

Đây là lần đầu tiên tôi nghe một lời bình có tính phản biện lại một giá trị mà người đời thường thừa nhận từ trước đến nay là Tấm hiền hậu, mẹ con Cám ác độc. Năm ấy là năm 1977. Nhớ ra là đã 24 năm tôi đã đọc sách báo và tin cái gì trong sách báo cũng đúng và không cần nghĩ ngợi gì!

Hai năm sau, vào 1980 nghe Phùng Quán bình bốn câu ca dao về Hoa sen: Sen kết thành từ bùn thối. Khi thành đạt nó khước từ nguồn gốc, nó là bọn tráo trở với nơi đã sinh ra nó – tất cả ở một chữ Gần, chỉ gần bùn thôi mà không phải từ bùn.

Ông ấy viết:

“Mặc cho câu ca được cả nước lưu truyền

Và đời vẫn tin là ca ngợi phẩm chất của sen

Nhưng tôi không thể nào tin được

Câu ca này gốc gác tự nhân dân?

Bởi câu ca sặc mùi phản trắc

Của những phường bội nghĩa vong ân!”.

Vốn con cái của giai cấp cùng khổ

Chúng chòi lên cuộc đời quyền lực vàng son

Nghĩ đến mẹ cha chúng xấu hổ

Chúng mưu toan giấu che từ bỏ

Nói xa gần chúng mượn chuyện sen.”

( thơ Phùng Quán).

Đọc những dòng phản biện (bằng thơ) trên của Phùng Quán, tôi bàng hoàng. Thì ra lâu nay đọc câu ca dao này thuộc như cháo mà mình không nghĩ gì liên hệ đến những cuộc đời xung quanh, thấy mình sống quá hời hợt, quá đơn giản mà đánh mất đi lòng trắc ẩn cần có để chia sẻ với cuộc đời.

Từ đấy đọc cổ tích dân ca, ca dao tục ngữ tôi hay ngẫm nghĩ và thường thận trọng xem hơi thở của câu chữ để nhận diện ra gốc tích phát sinh và nhận ra rất nhiều cái lạ, mới thấy sự phản biện trên không phải là không có lí.

Vâng, phản biện là việc vô cùng cần thiết để nhận ra chân lí!

Doduc 29/9/2011

------------

https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=303080048128624&id=100052798927951