Cuộc gặp trên mạng Tập-Biden có gì - Tác giả Hà Hoàng Hợp

Tổng thống Mỹ Joe Biden nói với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng Mỹ vẫn cam kết với chính sách "một Trung Quốc", theo đó Washington công nhận và có quan hệ chính thức với Bắc Kinh.

Ông Biden cũng cảnh báo rằng "Mỹ phản đối mạnh mẽ những nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng hoặc làm suy yếu hòa bình và ổn định trên eo biển Đài Loan".

Tổng thống Mỹ cũng nêu lên mối lo ngại về các hoạt động của Trung Quốc ở Tân Cương, Tây Tạng và Hồng Kông, cũng như nhân quyền rộng hơn, theo tuyên bố, và ông đã thảo luận về tầm quan trọng của một Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và cởi mở, và nhắc lại tự do hàng hải và hàng không an toàn quan trọng như thế nào đối với sự thịnh vượng của khu vực.

"Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về bản chất phức tạp của mối quan hệ giữa hai nước chúng ta và tầm quan trọng của việc quản lý cạnh tranh một cách có trách nhiệm", tuyên bố cho biết. "Như trong các cuộc thảo luận trước đây, hai nhà lãnh đạo đã đề cập đến các lĩnh vực mà lợi ích của chúng ta giống nhau, và các lĩnh vực mà lợi ích, giá trị và quan điểm của chúng ta khác nhau."

Ông Tập nhắc lại quan điểm của Bắc Kinh rằng sẵn sàng chiếm Đài Loan bằng vũ lực.

"Chúng tôi kiên nhẫn và sẵn sàng làm hết sức mình để phấn đấu cho triển vọng thống nhất hòa bình với sự chân thành tối đa", ông Tập nói. Chủ tịch Trung Quốc cảnh báo rằng nếu các lực lượng "Đài Loan độc lập" khiêu khích vấn đề, hoặc thậm chí vượt qua lằn ranh đỏ, đại lục sẽ phải thực hiện các biện pháp quyết đoán.

Ông Tập cũng phản bác lại những bình luận của ông Biden về hồ sơ nhân quyền của Bắc Kinh. Trung Quốc sẵn sàng tiến hành đối thoại về các vấn đề nhân quyền trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau, nhưng không ủng hộ việc sử dụng nhân quyền để can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác, ông Tập nói.

Ông Tập yêu cầu ông Biden không gây khó khăn cho các công ty Trung Quốc với lý do an ninh quốc gia, nhấn mạnh rằng cả hai nước nên tập trung vào việc tạo ra một "chiếc bánh lớn" hợp tác. Ông cũng hứa sẽ "nhanh chóng” tạo điều kiện cho các doanh nhân Mỹ đến thăm Trung Quốc.

Sau hợp tác song phương để đạt được các mục tiêu khử cacbon, ông Tập đề xuất với ông Biden rằng hợp tác với nhau về biến đổi khí hậu có thể trở thành một điểm nhấn mới của mối quan hệ.

Và thay vì chính trị hóa COVID-19, ông Tập nói rằng cả hai nước thay vào đó nên thiết lập một cơ chế hợp tác để giải quyết các bệnh truyền nhiễm và sức khỏe cộng đồng toàn cầu, đề cập đến đề xuất của một số người ở Mỹ rằng virus này là do con người tạo ra.

Biden đã thẳng thắn nói rằng ông xem mối quan hệ Mỹ-Trung là một cuộc cạnh tranh giữa các giá trị dân chủ và các giá trị độc tài - một cuộc thi mà ông tin rằng thế giới dân chủ có thể, phải và sẽ giành chiến thắng. Hợp tác với Trung Quốc trong một số vấn đề sẽ là cần thiết và có lợi, và những lĩnh vực này đã bị nhấn mạnh một cách dễ hiểu trong hội nghị thượng đỉnh.

Cuộc gặp kéo dài hơn ba giờ, bắt đầu nồng nhiệt với việc Biden và Tập vẫy tay chào nhau khi họ nhìn thấy nhau trên màn hình TV.

Từ Phòng Roosevelt của Nhà Trắng, với các trợ lý hàng đầu ngồi quanh bàn, Biden bắt đầu bằng cách lưu ý rằng hai người đã "dành rất nhiều thời gian nói chuyện với nhau" trong những năm qua, phản ánh về mối quan hệ của họ bắt đầu từ một thập kỷ trước.

"Rất vui được gặp ngài, ngài Chủ tịch... Lần tới, tôi hy vọng chúng ta có thể làm điều đó trực tiếp như chúng ta đã từng, khi chúng tôi đến Trung Quốc. Chúng ta đã dành rất nhiều thời gian để nói chuyện với nhau, tôi hy vọng rằng chúng ta cũng có thể có một cuộc trò chuyện thẳng thắn tối nay", ông Biden nói.

Biden không lãng phí thời gian để đi thẳng vào vấn đề này. Ông tuyên bố rõ ràng rằng trách nhiệm của họ là đảm bảo hai quốc gia không "chuyển sang xung đột", dự định hoặc ngoài ý muốn trong cuộc cạnh tranh đang diễn ra của họ. Ông Biden nói rằng hai quốc gia phải thiết lập "các hành lang thông thường" nhưng cũng nhận ra nơi lợi ích chồng chéo lên nhau, đặc biệt là vì nó liên quan đến biến đổi khí hậu.

“Chúng ta luôn liên lạc với nhau rất trung thực và thẳng thắn", ông Biden nói,

"Thật vui khi được gặp ngài, ngài Tổng thống và các đồng nghiệp của ngài. Đây là lần đầu tiên chúng ta gặp nhau trực tuyến, mặc dù nó không tốt bằng một cuộc gặp mặt trực tiếp, tôi rất vui khi gặp lại người bạn cũ của mình", ông Tập nói với ông Biden trong bài phát biểu khai mạc.

"Nhân loại sống trong một ngôi làng toàn cầu và chúng ta cùng nhau đối mặt với nhiều thách thức", nhà lãnh đạo Trung Quốc nói. Chúng ta nên điều hành tốt các vấn đề nội bộ của mình và gánh vác các trách nhiệm quốc tế của chúng ta".

Trong một nỗ lực rõ ràng để thu hẹp khoảng cách giữa các quốc gia, Biden đeo cà vạt đỏ - màu cờ Của Trung Quốc - Tập Cận Bình đeo cà vạt màu xanh - màu của Đảng Dân chủ của tổng thống.

Cùng ngồi với ông Biden có Ngoại trưởng Antony Blinken, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen, cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan, điều phối viên Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương Kurt Campbell, Giám đốc cấp cao Hội đồng An ninh Quốc gia Trung Quốc Laura Rosenberger và Giám đốc Trung Quốc Jon Czin.

Phía ông Tập có Chủ nhiệm Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Đinh Xuân Hồng, Phó Thủ tướng Lưu Hạc, nhà ngoại giao hàng đầu Dương Khiết Trì, Ngoại trưởng Vương Nghị và Thứ trưởng Ngoại giao Uẩn Phong.

Nhiều thứ đã thay đổi kể từ lần đầu tiên họ gặp nhau với tư cách là phó tổng thống vào tháng 8 năm 2011, khi ông Tập đưa Biden đến tỉnh Tứ Xuyên và hai người xem các học sinh trung học tập bóng rổ và trò chuyện khi họ đi bộ đến một chuyến tàu.

Mối quan hệ Mỹ-Trung cũng có những thay đổi tương tự. Khuôn khổ giữ cho mối quan hệ song phương đi đúng hướng - không thách thức khẳng định của Trung Quốc chỉ "một Trung Quốc", trong khi Mỹ ủng hộ khả năng tự vệ của Đài Loan.

Đối với ông Tập, một thách thức chính là mối đe dọa suy thoái kinh tế, sau nhiều thập kỷ tăng trưởng kỷ lục khi Trung Quốc phải đối mặt với dân số già và thị trường toàn cầu ngày càng đối kháng. Tuần trước, phiên họp toàn thể lần thứ sáu của Đảng Cộng sản Trung Quốc đã quyết định ông Tập là người duy nhất cho công việc này để giải quyết những thách thức mà Trung Quốc phải đối mặt khi ông củng cố sự ủng hộ cho nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có trong cuộc bầu cử vào năm tới.

Mỹ đang phân cực sâu sắc, làm suy yếu sự ủng hộ chính trị cho đảng Dân chủ trong bối cảnh chương trình nghị sự trong nước bị đình trệ trước cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm tới có thể hạn chế khả năng ban hành chương trình nghị sự của ông trong phần còn lại của nhiệm kỳ. Bất kỳ sự nhượng bộ nào được coi là yếu kém đối với Trung Quốc chắc chắn sẽ xuất hiện trở lại vào ngày bầu cử.

Thông báo bất ngờ tuần trước tại COP26 rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ hợp tác trong việc hạn chế khí thải, tiếp theo là thông báo về hội nghị thượng đỉnh Biden-Tập đã mang lại hy vọng cho nhiều người rằng một sự hòa hoãn có thể đang diễn ra.

Cuộc gặp này không làm tan băng thực sự, mà chỉ có bề ngoài vậy thôi.